Σημειώσεις Ενότητας 24

[←1]: Brant (1835), 191. Το «ινδικό καλαμπόκι» είναι μεταβυζαντινή εισαγωγή. Η διχάλα ελικτρίν είναι μάλλον βυζαντινή επιβίωση.

[←2]: Πανάρετος, επιμ. Λαμψίδης, 80.

[←3]: Fontanier (1827), II, 7-11. Bryer, BK, 26 (1969), 202-6. Προφανώς ήσαν τα «παλαιά» Σούρμενα εκείνα που καταστράφηκαν. Δεν είναι ξεκάθαρο ποια φρουρούσε το Σούρμενε Καλέσι. Ο Evliya τα επισκέφτηκε, αλλά αφού χρειάστηκε πλοίο, ήταν ίσως το Αρακλί: βλέπε Evliya (1644), II, 51. Evliya Çelebi, Seyahatnamesi, μετάφρ. Z. Danişman, III (Κωνσταντινούπολη, 1972), 97.

[←4]: Μ&Μ, Α&D, V, 278. Laurent, ΑΠ, 18 (1953), 269. Beldiceanu, Steinherr, Berindei, Veinstein, Turcica, 8 (1976), 283-84.

[←5]: Gökbilgin, BTTK, 26 (1962), 320. Χρύσανθος, ΑΠ, 4-5 (1933), 795.

[←6]: Winfield, M.Q. Smith, Selina Ballance and Ann Powell, “The Yakupoglu Konak. An old Turkish House at Sürmene Kastil”, AnatSt, 10 (1960), 197-203.

[←7]: Tarhan, Χάρτης.

[←8]: Αρριανός, 8. Περίπλους Ανωνύμου, 38. Baschmakoff, Synthese, 82-83, 124-25. Miller, IR, στήλη 648.

[←9]: Για την επισκοπή, που προβληματίζει τον Bryer, βλέπε Gelzer, Notitiae, AbhMün, Philos.-philol. Kl., 21 (1901), 635. Για τους σύγχρονους Οφλήδες, βλέπε E. Meeker, “The Black Sea Turks: some aspects of the ethnic and cultural background”, International Journal of Middle East Studies, 2 (1971), 318-45. Και γενικά, Χρύσανθος, ΑΠ, 4-5 (1933), 90, 530, 707-13, 764. Bryer, ΑΠ, 29 (1968), 109 και σημείωση 3. Bryer and Winfield, ΑΠ, 30 (1970), 279-80. Bryer, Isaac, and Winfield, ΑΠ, 32 (1972-73), 177 σημ. 3. Και Bryer, Neo-Hellenika, 1 (1970), 45-46. Ήδη από τον Rottiers (1820), 192, υπήρχε μια (σχεδόν σίγουρα αναληθής) ιδέα ότι οι οικογένειες των Ποντίων Υψηλαντών και Μουρούζηδων είχαν καταγωγή από τον Όφι.

[←10]: Kretschmer, Portolane, 648. Bryer, ΑΠ, 24 (1961), 111.

[←11]: Kretschmer, Portolane, 646, 648. Ο Bryer, ΑΠ, 24 (1961), 111 -17, κάνει λάθος όταν μπερδεύει ένα cauum και ένα cauo: σε αντίθεση με τη Santa Croce στην Τραπεζούντα, αυτό είναι ακρωτήριο.

[←12]: Papadopoulos-Kerameus, επιμ., FHIT, 57, 93-94, 113, 118, 121, 131. Janin, EMGCB, 269-71, 295.

[←13]: Rickmers (1934), 473.

[←14]: W.E.D. Allen and P. Muratoff, Caucasian Battlefields. A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border, 1828-1921 (Κέμπριτζ, 1953), 380-82, 397-99.

[←15]: Βησσαρίων, επιμ. Λάμπρος, NE, 13 (1916), 159 = Εγκώμιον, 17. Papadopoulos-Kerameus, επιμ., FHIT, 113.

[←16]: Αρριανός, 8. Περίπλους Ανωνύμου, 38, 39. Baschmakoff, Synthese, 84-87, 124-125.

[←17]: Αρριανός, 4, 8. Baschmakoff, Synthese, 82-83, 84-87.

[←18]: Προκόπιος, Περί πολέμων, 8.2.16.

[←19]: E. Bocking, Notitia dignitatum et Administrum omnium tam civilium quam militarium in partibus Orientis et Occidentis, I (Βόννη, 1839) 96-97,433-40. Notitia dignitatum, επιμ. Seeck 84-85. Α.Η.M. Jones, The Later Roman Empire, 284-602 (Οξφόρδη, 1964), III, 347-80. G. Clemente, La “Notitia dignitatum” (Κάλιαρι, 1968), 359-83.

[←20]: Αρριανός, 4, 8, 13-16, 25, 27. Περίπλους Ανωνύμου, 6, 10, 13, 14, 38.

[←21]: Miller, IR, στήλες 648, 652, 681.

[←22]: Βλέπε σελ. 285. Ο πιθανώς προϊστορικός τύμβος και η πολύ μακρά σειρά νομισμάτων στο Χορτοκόπ υποδεικνύουν τοποθεσία που προηγούνταν του ρωμαϊκού αμυντικού συστήματος.

[←23]: BHG,³ 71, 222. P. P[eeters], “La legende de S. Orentius et de ses six freres martirs”, AnalBoll, 56 (1938), 241-64, ιδιαίτερα. 257, 260. Προκόπιος, Περί κτισμάτων, 3.7.3.

[←24]: Gökbilgin, BTTK, 26 (1962), 321.

[←25]: PG, 120, στήλη 241. Χρύσανθος, ΑΠ, 4-5 (1933), 113. F. Dvornik, The Idea of Apostolieity in Byzantium and the Legend of the Apostle Andrew, Dos, IV (Κέμπριτζ, Μασσ., 1958), 160.

[←26]: ActaSS lunii, iv (Αμβέρσα, 1707), 809-11, v (Παρίσι-Ρώμη, 1867), 694-96. Synaxarium CP, 767.

[←27]: Πλίνιος, Φυσική Ιστορία, 6.4.12, 6.4.14.

[←28]: Προκόπιος, Περί κτισμάτων, 3.6.22, 3.7.3, 3.7.8. Περί πολέμων, 2.29.18, 2.29.22, 2.30.14, 8.2.3, 8.2.10-14, 8.2.21, 8.4.4-6.

[←29]: Περίπλους Ανωνύμου, 39. Baschmakoff, Synthese, 124-25.

[←30]: Αρριανός, 7. Baschmakoff, Synthese, 84-85.

[←31]: Parthey, Notitiae, 1 468, 7 238, 8 581, 9 428. Γεώργιος Κύπρου, επιμ. Gelzer, xxiv, 468. Le Quien, OC, I, στήλες 1345-46. Miller, IR, στήλες 652, 681. Bees, Byzantion, 1 (1924), 134-35. Cumonts, SP, II, 361. Peeters, AnalBoll, 56 (1938), 249. Χρύσανθος, ΑΠ, 4-5 (1933), 168-70. Thomas, Periplus, 268.

[←32]: C. Frick, Chronica minora (Λειψία, 1892), I, 216.

[←33]: Η εκστρατεία, πολλά από τα λίγα που είναι γνωστά για την οποία προέρχονται από τον στίχο του Γεωργίου της Πισιδίας, έχει αναλυθεί πρόσφατα από τον Ν. Oikonomides, “A Chronological note on the First Persian Campaign of Heraclius (622)”, BMGS, 1 (1975), 1-10. Βλέπε επίσης A.A. Vasiliev, “Notes on the History of Trebizond in the Seventh Century”, Εἰς μνήμην Σπυρίδωνος Λάμπρου (Αθήναι, 1935), 29-34, ιδιαίτερα 33. Ν. H. Baynes, “The Military Operations of the Emperor Heraclius,” The United Services Magazine, N.S., 46 και 47 (1913), ιδιαίτερα 47 (1913), 401-4, 667-68. Και T.S. Brown, A. Bryer και D. Winfield, “Cities of Heraclius,” Byzantine and Modern Greek Studies, 4 (1977) (προσεχώς).

[←34]: Laurent, ΑΠ, 18 (1953), 264.

[←35]: Papadopoulos-Kerameus, επιμ., FHIT, 57, 94. Janin, EMGCB, 266, 270, 295-97.

[←36]: Οικονομίδης, Διονυσίου, Ι, 10-15, 50-61, 97-101, 155-57. Για την Αθωνική Τραπεζούντα. Βλέπε F. Halkin, “Un ermite des Balkans au XIV^esiècle. La vie grecque inedite de Saint Romylos,” Byzantion, 31 (1961), 134. Και για τα προβλήματα ρευστότητας των Μεγάλων Κομνηνών του 15ου αιώνα, βλ. A. Bryer, “The Latins in the Euxine,” XVe Congrès International d’Etudes Byzantines, Rapports et Co-Rapports, I, 3 (Aθήνα, 1976), 15-17.

[←37]: Χρύσανθος, ΑΠ, 4-5 (1933), 506. Bryer, Isaac, and Winfield, ΑΠ, 32 (1972-73), 133-42, 188-204. A. Χ. Τερζόπουλος, Ἡ κατὰ τὰ Σύρμενα (Σούρμενα) μονὴ τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ τοῦ Χαλδου, ΑΠ, 33 (1975-76), 93-114.

[←38]: Bryer, DOP, 29 (1975), 117. Μπέης, ΑΠ, 14 (1949), 137. Ως τέρμα της διαδρομής Ισπίρ, βλέπε σελ. 54.

[←39]: Ballance, AnatSt, 10 (1960), 169. Janin, EMGCB, 297.

[←40]: S. Runciman, The Emperor Romanus Lecapenus and his Reign. A Study of Tenth-Century Byzantium (Κέμπριτζ, 1929), 135-50. Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, DAI, I, Κείμενο, 214-16. II, Σχόλιο, 177-78.

[←41]: Winfield and Wainwright, AnatSt, 12 (1962), 157 και εικ. 14.

[←42]: Rovşe στον Evliya (1644), II, 51, μεταφρ. Danişman, ΙΙΙ, 97, όπου περιγράφεται απλώς ως λιμάνι.

[←43]: Ballance, AnatSt, 10 (1960), 167-69 και σχήμα 21.

[←44]: Oskian, Handes Amsorya, 75 (1961), 280. Πιθανώς ταυτόσημο με τον Άγιο Βαρντάν του Χεμσίν. Βλέπε πιο πάνω σημείωση 9.