Anthony Applemore Mornington Bryer
31 Οκτωβρίου 1937 – 22 Οκτωβρίου 2016
Της Judith Herrin1
Αν η Βρετανία παρέχει σήμερα μια ακμάζουσα βάση για τη μελέτη του Βυζαντίου, της ανατολικής ρωμαϊκής χριστιανικής αυτοκρατορίας που άνθισε μεταξύ 330 και 1453, υπεύθυνος είναι ο Άντονι Μπράιερ, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 78 ετών. Ήταν εμπνευσμένος δάσκαλος και πρωτοπόρος στην προώθηση της αύξησης του ενδιαφέροντος για τον μεσαιωνικό ελληνικό και τουρκικό πολιτισμό τη δεκαετία του 1960, όταν η λέξη «Βυζαντινός» χρησιμοποιούνταν συχνότερα ως υβριστικός όρος.
Μέσω της εκ μέρους του δημιουργίας το 1976 ενός Κέντρου Βυζαντινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, έχτισε έναν φάρο αριστείας και έφερε επανάσταση στην απήχηση του θέματος. Συνοδευόμενος από γενιές σπουδαστών, ηγήθηκε αποστολών που εξερευνούσαν τα βυζαντινά και οθωμανικά κτίρια και τον πολιτισμό της βορειοανατολικής Τουρκίας, του Πόντου και των Ποντικών Άλπεων πίσω από την Τραπεζούντα. Το 1975 ίδρυσε το επιστημονικό περιοδικό Byzantine and Modern Greek Studies (Βυζαντινές και Νεοελληνικές Σπουδές). Ο δυναμικός του ενθουσιασμός προκαλούσε παγκόσμια αφοσίωση μεταξύ των μελετητών και του πολύ μεγάλου αριθμού βυζαντινών διδακτορικών που εκπαίδευσε. Το ετήσιο ανοιξιάτικο συμπόσιο που καθιέρωσε διακρινόταν για τη φιλοξενία του προς τους επισκέπτες.
Γεννημένος στο Σάουθσι του Χαμσάιρ, μεγαλύτερος γιος του Group Captain Τζέραλντ Μπράιερ και της συζύγου του Τζόαν (το γένος Γκρίγκσμπι), ο Άντονι πέρασε μέρος της παιδικής του ηλικίας στην Ιερουσαλήμ και επισκεπτόταν τον ιστορικό Σερ Στίβεν Ράνσιμαν, τότε οικογενειακό φίλο στην πόλη. Αργότερα συνεργάστηκαν για να προωθήσουν τη μελέτη του Βυζαντίου υπό την αιγίδα της Βρετανικής Ακαδημίας.
Το 1976 ο Άντονι Μπράιερ δημιούργησε ένα Κέντρο Βυζαντινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.
Ο Μπράιερ παρακολούθησε το σχολείο Canford, στο Ντόρσετ, έκανε τη στρατιωτική του υπηρεσία και σπούδασε ιστορία στο Balliol College της Οξφόρδης (1958-61). Όταν επέλεξε την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (1204-1461) στη νοτιοανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας, ως αντικείμενο της διδακτορικής του διατριβής, ίσως αυτό να τον ταύτιζε με την περιφέρεια του Βυζαντίου. Αντίθετα, το σπουδαίο του έργο, γραμμένο μαζί με τον Ντέιβιντ Ουίνφιλντ, Τα Βυζαντινά Μνημεία και η Τοπογραφία του Πόντου (The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos), που εκδόθηκε σε δύο τόμους το 1985, έφερε εκείνη την ανατολική παραμεθόρια περιοχή στο κέντρο, για να εμπλουτίσει ολόκληρη την ιστορία της.
Αυτοί οι τόμοι τεκμηριώνουν πολλές εντυπωσιακές εκκλησίες και μοναστήρια, κυρίως εκείνο που είναι αφιερωμένο στην Παναγία της Σουμελά, ένα από τα παλαιότερα ελληνορθόδοξα ιδρύματα στον κόσμο, λαξευμένο στην όψη βράχου βουνού, όπως εκείνα του Αγίου Όρους και των Μετεώρων στην Ελλάδα. Ο Μπράιερ ήταν ο πρώτος σύγχρονος ιστορικός που ταύτισε πολλά από τα βυζαντινά χωριά, κάστρα και εκκλησίες με σημαντικές τοιχογραφίες, γνωστά από μεσαιωνικά αρχεία της μονής Βαζελώνος, σε εκείνη που παρέμενε κυρίως ελληνική περιοχή, έως ότου εγκαταλείφθηκε μετά την ανταλλαγή πληθυσμών το 1922-23. Ωστόσο παρέμενε βαθιά αφοσιωμένος τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στη μακρινή Τραπεζούντα.
Ενώ ολοκλήρωνε το διδακτορικό του (1967) υπό τον καθηγητή Ντιμίτρι Ομπολένσκι, ο Μπράιερ μετακόμισε μαζί με την πρώτη του σύζυγο Λιζ (το γένος Λίπσκομπ), στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ το 1964. Εκεί, με τη βοήθεια ντόπιων ελληνιστών όπως οι Έλις Ουότερχαουζ, Τζορτζ Τόμσον, Σεμπάστιαν Μπροκ και Μεγκ Αλεξίου, και σε εθνικό επίπεδο οι Ντέιβιντ και Ταμάρα Τάλμποτ Ράις και ο Ράνσιμαν, ο Μπράιερ δημιούργησε ένα πρόγραμμα βυζαντινών σπουδών, το οποίο προσέλκυσε αμέσως φοιτητές.
Ο Φίλιπ Ουίτινγκ, ειδικός σε νομίσματα και σφραγίδες, δώρισε αργότερα τη συλλογή του καθώς και τη βιβλιοθήκη του και το 1976 ιδρύθηκε το κέντρο. Ο Μπράιερ υπηρέτησε ως καθηγητής Βυζαντινών Σπουδών στο πανεπιστήμιο μεταξύ 1980 και 1999.
Επέδειξε την ικανότητά του να παράγει υποστήριξη για τον τομέα που επέλεξε το 1966, όταν επέκτεινε ένα μονοήμερο εαρινό συμπόσιο για την εκπαίδευση ενηλίκων. Αυτό έγινε ο χώρος για διεθνώς διάσημους βυζαντινιστές και πτυχιούχους, για την παρουσίαση της έρευνάς τους σε ισότιμο περιβάλλον. Το διώροφο λεωφορείο, στο χρώμα της σαμπάνιας, που μετέφερε τους ομιλητές από το πανεπιστήμιο στο σπίτι των Μπράιερ στο Χάρμπορν, για μεσημεριανό γεύμα με τη Λιζ και τις κόρες τους, Τεό, Άννα και Κάτι, έφερε δημοσιότητα στην εκδήλωση.
Το συμπόσιο παρήγαγε σειρά εντυπωσιακών τόμων. Το 16ο συμπόσιο δημοσιεύτηκε ως Συνέχεια και Αλλαγή στη Ύστερη Βυζαντινή και την Πρώιμη Οθωμανική Κοινωνία (Continuity and Change in Late Byzantine and Early Ottoman Society, 1985), ενώ άλλοι τίτλοι περιλάμβαναν Διπλωματία, Οεθοδοξίες, Εμπόριο, Ταξίδια, Desire and Denial, Ανατολικές Προσεγγίσεις, και Ιστορία ως Λογοτεχνία.
Ο Μπράιερ ενήργησε ως πρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής της Διεθνούς Ένωσης Βυζαντινών Σπουδών (1989-95) και υπηρέτησε στις διοικούσες επιτροπές της Βρετανικής Σχολής στην Αθήνα και του Βρετανικού Ινστιτούτου στην Άγκυρα, ενώ συνέχιζε να γράφει και να αξιολογεί δημοσιεύσεις για 40 χρόνια. Το 2007 τιμήθηκε με φεστιβάλ, φαγητό και κρασί στο Βυζάντιο και το 2009 διορίστηκε μέλος του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (Order of the British Empire, ΟΒΕ).
Η Λιζ πέθανε το 1995 και τρία χρόνια αργότερα παντρεύτηκε τη Τζένι Μπανκς.
Του επιζεί, μαζί με τον Theo, την Anna και την Katie και τέσσερα εγγόνια. δύο θετά τέκνα και τέσσερα θετά εγγόνια. και τον αδερφό του, Ρόμπιν.
Anthony Applemore Mornington Bryer, Βυζαντινιστής, γεννημένος στις 31 Οκτωβρίου 1937. πέθανε στις 22 Οκτωβρίου 2016